ANAYASA MAHKEMESİ TARAFINDAN 2942 SAYILI KAMULAŞTIRMA KANUNU’NUNDA BİR İPTAL KARARI DAHA

Anayasa Mahkemesi, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun 10. maddesinin üçüncü fıkrasındaki “…ve yürütmenin durdurulması kararı aldıklarını…” ibaresini, taşınmaz maliklerinin idari yargıda açtıkları iptal davasında yürütmenin durdurulması kararı almamış olmaları halinde taşınmazlarının idare adına tescil edilmesini öngördüğü için, mülkiyet hakkı ile etkili başvuru hakkını zedelediği gerekçesiyle Anayasa’ya aykırı bulmuş ve oybirliğiyle iptal etmiştir; böylece, idari yargıdaki iptal davası sonuçlanmadan taşınmazın idareye geçmesi ve sonradan verilen iptal kararlarının etkisiz kalması sorunu ortadan kaldırılmıştır.

ANAYASA MAHKEMESİ'NİN 10.07.2025 TARİH, 2025/148 ESAS VE 2025/141 KARAR SAYILI İLAMI

KARARIN ÖZETİ

1. Başvuru ve Uyuşmazlığın Temeli

• Başvuran: Bodrum 3. Asliye Hukuk Mahkemesi.

• Olay: Kamulaştırma bedelinin tespiti ve taşınmazın idare adına tescili talebiyle açılan davada, Kanun’un 10. maddesinin üçüncü fıkrasının (f) bendinde yer alan “…ve yürütmenin durdurulması kararı aldıklarını…” ibaresinin Anayasa’nın 35. (mülkiyet hakkı) ve 40. (etkili başvuru hakkı) maddelerine aykırı olduğu gerekçesiyle iptali istenmiştir.

  
  

2. İptali İstenen Kuralın İçeriği

• 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun 10. maddesi, kamulaştırma bedelinin mahkemece tespiti ve taşınmazın idare adına tescili sürecini düzenler.

• İlgili (f) bendine göre, taşınmaz malikine yapılan tebligatta, kamulaştırma işlemine karşı idari yargıda iptal davası açanların, dava açtıklarını ve yürütmenin durdurulması kararı aldıklarını belgelendirmedikleri takdirde, kamulaştırma işleminin kesinleşeceği ve taşınmazın idare adına tescil edileceği belirtilir.

  
  

3. Anlam ve Kapsam

• Satın alma usulüyle kamulaştırma gerçekleşmezse, idare mahkemeye başvurur ve taşınmazın idare adına tescilini ister.

• Mahkeme, maliklere tebligat yapar ve onları duruşmaya çağırır.

• Tebligatta, maliklerin idari yargıda iptal davası açabilecekleri ve yürütmenin durdurulması kararı almadıkları takdirde kamulaştırma işleminin kesinleşeceği bildirilir.

• Yani, yürütmenin durdurulması kararı alınmazsa, taşınmaz idare adına tescil edilir ve süreç tamamlanır.

  
  

4. Başvurunun Gerekçesi

• Başvuran mahkeme, yürütmenin durdurulması kararı alınmadığı sürece, idari yargıda açılan iptal davasının taşınmazın idare adına tescilini engellememesinin, mülkiyet hakkı ve etkili başvuru hakkı bakımından sorun yarattığını ileri sürmüştür.

• İdari yargıda yürütmenin durdurulması kararı verilmemesi halinde, sonradan verilen bir iptal kararının tescil kararı üzerinde etkisi olmayacaktır.

• Böylece, hukuka aykırı bir kamulaştırma işlemi kesinleşmiş ve taşınmaz idare adına tescil edilmiş olur; bu da mülkiyet hakkının korunmasında zaaf yaratır.

  
  

5. Anayasa Mahkemesi’nin Değerlendirmesi

a) Önceki Karar ve Yapısal Sorun

• Mahkeme, daha önce (E.2024/101, K.2024/232) benzer bir düzenlemeyi iptal etmiştir.

• O kararda, kamulaştırma işleminin hukuka uygunluğunun denetimi ile kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescilinin farklı yargı kollarında görülmesinin, mülkiyet hakkının etkin korunmasını zedelediği tespit edilmiştir.

• Yürütmenin durdurulması kararı verilmediği sürece, idari yargıda açılan iptal davası bekletici mesele yapılmamakta, hukuk mahkemesi taşınmazı idare adına tescil etmektedir.

• Sonradan idari yargıda verilen bir iptal kararı, tescil işlemi üzerinde etkili olmamaktadır.

  
  

b) Mülkiyet Hakkı ve Etkili Başvuru Hakkı

• Kamulaştırma işlemiyle mülkiyet hakkına yapılan müdahalenin etkili şekilde denetlenebilmesi için, kamulaştırma süreci kesinleşmeden önce idari yargı mercilerinin bu işlemin hukuka uygunluğunu incelemesi gerekir.

• Yürütmenin durdurulması kararı alınmadığı sürece, idari yargıdaki iptal davası sonuçlanmadan taşınmaz idare adına tescil edilmekte, böylece mülkiyet hakkının etkin korunması sağlanamamaktadır.

• Devletin, mülkiyet hakkına yönelik ihlal iddialarının dile getirilmesinde gerekli ve yeterli mekanizmaları oluşturma yükümlülüğü vardır; mevcut düzenleme bu yükümlülüğe aykırıdır.

  
  

6. Sonuç ve Hüküm

• “…ve yürütmenin durdurulması kararı aldıklarını…” ibaresi, Anayasa’nın 35. ve 40. maddelerine aykırı bulunarak OYBİRLİĞİYLE iptal edilmiştir.

• Karar, taşınmaz maliklerinin mülkiyet hakkının ve etkili başvuru hakkının korunması için, idari yargıdaki iptal davası sonuçlanmadan taşınmazın idare adına tescil edilmesini engelleyecek bir güvence getirilmesi gerekliliğini ortaya koymaktadır.

  
  

7. Kararın Pratik ve Hukuki Sonuçları

• Artık, kamulaştırma işlemine karşı idari yargıda iptal davası açan maliklerin, sadece yürütmenin durdurulması kararı almamış olmaları nedeniyle taşınmazlarının idare adına tescil edilmesi mümkün olmayacaktır.

• İdari yargıdaki iptal davası sonuçlanmadan, taşınmazın idare adına tescili yoluyla mülkiyet hakkının ortadan kaldırılması önlenmiş olur.

• Mahkemeler, taşınmaz maliklerinin açtığı iptal davası sonuçlanmadan, tescil kararı vermemelidir.

20251201-11.pdf

PDF dosyasını indir • 530KB