Hukuka aykırı bir eylem veya işlem nedeniyle malvarlığında meydana gelen eksilmenin giderilmesi MADDİ TAZMİNAT DAVASI'nın, aynı işlem veya eylemler nedeniyle bireyin yaşadığı üzüntü, elem ve yıpranmanın yol açtığı manevi zararların giderilmesi MANEVİ TAZMİNAT DAVASI'nın konusunu oluşturur.

​

Maddi ve manevi tazminat davaları ayrı ayrı açılabileceği gibi birlikte de açılabilirler ve bu davalara bakmakla görevli mahkemeler de asliye hukuk mahkemeleridir.

​

İdarenin işlem ve eylemleri nedeniyle meydana bir zarar gelmişse bu zararın giderilmesi için de dava açılabilir ve bu şekilde zarara uğrayanların açtığı tazminat davasına TAM YARGI DAVASI denilmektedir ve bu davalara bakmakla görevli mahkemeler zararın türüne göre idare veyahut da vergi mahkemeleridir. 

​

Tazminat davaları, genellikle haksız fiil veya sözleşmeye aykırılık nedenlerine bağlı olarak açılmakta ise de birbirinden çok farklı hukuki gerekçeye bağlı olarak açılabilmektedir. En çok açılan tazminat davaları şunlardır:

​

• Trafik kazası nedeniyle maddi ve manevi tazminat davası,

• İş kazasından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat davası,

• Sözleşme ihlali nedeniyle maddi ve manevi tazminat davası,

• Malpraktis, hatalı doktor uygulamalarından kaynaklanan tazminat davası,

• Suç işlenmesi nedeniyle oluşan zararın tazmini amacı ile açılan maddi ve manevi tazminat davası,

• Boşanma davasına bağlı olarak açılan maddi ve manevi tazminat davası,

• Telif haklarının ihlali nedeniyle maddi ve manevi tazminat davası

• Yazılı veya görsel basın veya sosyal medya üzerinden kişilik haklarına saldırı nedeniyle açılan maddi ve manevi tazminat davası.

 

Bedensel zararlar ve ölüm nedeniyle açılan maddi tazminat davalarında, Yargıtay kararlarıyla belirlenen tazminat ilkeleri doğrultusunda işlem yapılması zorunlu ve gereklidir. Aksi durumda verilen mahkeme kararları Yargıtay tarafından bozulmakta ve bu da yargılama süreçlerinin uzamasına ve tazminata ödemelerinin gecikmesine yol açmaktadır.

​

Sigorta şirketlerinin hesaplama formülleri farklılıklar arz etmekte; bazı sigorta şirketleri CSO 1980 yaşam tablosunu kullanırken diğer bazıları TRH 2010 yaşa tablosunu esas almaktadırlar. Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları ekinde bulunan “Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Hesaplaması” ve “Sürekli Sakatlık Tazminatı Hesaplaması” başlıklarında yer alan aktüeryal hesaplama teknik ve yöntemlerine göre hesaplama yapılmasına ilişkin “6704 sayılı Kanun” 26.04.2016 tarihinde yürürlüğe girmiş bulunmaktadır. Karayolları Trafik Kanunu'nun 90'ıncı maddesine göre, zorunlu mali sorumluluk sigortası kapsamındaki tazminatlar bu kanun ve bu kanun çerçevesinde hazırlanan genel şartlarda öngörülen usul ve esaslara tabidir. Kanunda atıfta bulunulan Karayolları Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartlarında maddi tazminatın aktüeryal yönteme göre hesaplanacağı ve hesaplamalarda teknik faiz ve TRH 2010 yaşam tablosunun kullanılacağı belirtilmiştir.

​

Ancak Yargıtay,  sigorta şirketleri dışındaki kişilere karşı açılacak tazminat davalarında, istikrarlı biçimde tazminat hesaplamalarında PMF 1931 yaşam tablosunu esas almaktadır. Bunun tek istisnası iş kazaları rücu davalarında Kurum hesabıyla uyum sağlaması açısından kullanılan TRH 2010 tablosudur. İşçi ya da trafik kazasının mağduru hak sahiplerinin haksız fiil sorumlulularına karşı açtığı tazminat davalarının tamamında istisnasız biçimde PMF 1931 yaşam tablosu esas alınmaktadır.

​

İş-Trafik kazalarında  yaralananların ya da vefat durumunda geride kalanların hak sahipliği ve talep edebilecekleri haklar konusunda mevzuatımızda yer alan kurallar şunlardır :

​

6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun Haksız Fiillerden Doğan Borç İlişkileri başlığı altında düzenlenen ve kanunun 49-56'ncı maddeleri arasında düzenlenen kurallar bütünü haksız fiil kaynaklı tazminat davalarında uygulanacak kuralları düzenlemektedir. Buna göre :

​

TBK MADDE 49 -

Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür.

Zarar verici fiili yasaklayan bir hukuk kuralı bulunmasa bile, ahlaka aykırı bir fiille başkasına kasten zarar veren de, bu zararı gidermekle yükümlüdür.

​

TBK MADDE 50 -

Zarar gören, zararını ve zarar verenin kusurunu ispat yükü altındadır.

Uğranılan zararın miktarı tam olarak ispat edilemiyorsa hakim, olayların olağan akışını ve zarar görenin aldığı önlemleri göz önünde tutarak, zararın miktarını hakkaniyete uygun olarak belirler.

​

TBK MADDE 51 -

Hakim, tazminatın kapsamını ve ödenme biçimini, durumun gereğini ve özellikle kusurun ağırlığını göz önüne alarak belirler.

Tazminatın irat biçiminde ödenmesine hükmedilirse, borçlu güvence göstermekle yükümlüdür.

​

TBK MADDE 52 -

Zarar gören, zararı doğuran fiile razı olmuş veya zararın doğmasında ya da artmasında etkili olmuş yahut tazminat yükümlüsünün durumunu ağırlaştırmış ise hakim, tazminatı indirebilir veya tamamen kaldırabilir. 

Zarara hafif kusuruyla sebep olan tazminat yükümlüsü, tazminatı ödediğinde yoksulluğa düşecek olur ve hakkaniyet de gerektirirse hakim, tazminatı indirebilir.

TBK MADDE 53 -

Ölüm halinde uğranılan zararlar özellikle şunlardır:
1. Cenaze giderleri.

2. Ölüm hemen gerçekleşmemişse tedavi giderleri ile çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplar.

3. Ölenin desteğinden yoksun kalan kişilerin bu sebeple uğradıkları kayıplar.

​

TBK MADDE 54 - Bedensel zararlar özellikle şunlardır:

1. Tedavi giderleri.

2. Kazanç kaybı.

3. Çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplar.

4. Ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan kayıplar.

TBK MADDE 55 -

Destekten yoksun kalma zararları ile bedensel zararlar, bu Kanun hükümlerine ve sorumluluk hukuku ilkelerine göre hesaplanır. Kısmen veya tamamen rücu edilemeyen sosyal güvenlik ödemeleri ile ifa amacını taşımayan ödemeler, bu tür zararların belirlenmesinde gözetilemez; zarar veya tazminattan indirilemez. Hesaplanan tazminat, miktar esas alınarak hakkaniyet düşüncesi ile artırılamaz veya azaltılamaz.

Bu Kanun hükümleri, her türlü idari eylem ve işlemler ile idarenin sorumlu olduğu diğer sebeplerin yol açtığı vücut bütünlüğünün kısmen veya tamamen yitirilmesine ya da kişinin ölümüne bağlı zararlara ilişkin istem ve davalarda da uygulanır.

​

TBK MADDE 56 -

Hakim, bir kimsenin bedensel bütünlüğünün zedelenmesi durumunda, olayın özelliklerini göz önünde tutarak, zarar görene uygun bir miktar paranın manevi tazminat olarak ödenmesine karar verebilir. 

Ağır bedensel zarar veya ölüm halinde, zarar görenin veya ölenin yakınlarına da manevi tazminat olarak uygun bir miktar paranın ödenmesine karar verilebilir.

Türk Borçlar Kanunu'ndaki bu düzenlemelere bağlı olarak Yargıtay da tazminat hesaplamalarının hükme en yakın tarihe göre yapılması gerektiğini belirtmekte ve zarar hesabı yapılırken mahkeme hükmüne en yakın tarihte belirlenebilen verilerle hesaplama yapılması gerektiğini içtihat etmektedir.

 

Maddi ve manevi tazminat davalarının açılabileceği nedenler kanunda sınırlı olarak sayılmamış, yalnızca bu hususa ilişkin bir çerçeve belirlenmiş olmakla birlikte haksız olarak uğranılan herhangi bir nedenle maddi veya manevi tazminat davası açılabilmektedir.

​