DANIŞTAY 6. DAİRESİ'NİN İMAR PLANLARI HAKKINDA KARAR BÜLTENİ

Av. Özgür GÜL
3 gün önce
3 dakikada okunur

İmar planları, şehircilik faaliyetlerinin hukuki altyapısını oluşturan, idarenin planlama yetkisini somutlaştıran düzenleyici işlemlerdir. Ancak planların hazırlanması, onaylanması ve uygulanması süreçlerinde doğabilecek hak ihlalleri, mülkiyet hakkı ve kamu yararı dengesinin korunması açısından yoğun yargısal denetime konu olmaktadır. Danıştay 6. Dairesi’nin 2024 tarihli Kararlar Bülteni 8, imar planı uyuşmazlıklarına ilişkin son on yıllık içtihat eğilimlerini sistematik biçimde derlemiş olup, hem usul hem de esas bakımından önemli ilke kararları içermektedir. Kararların özeti aşağıya çıkarılmış olup, bülten de kütüphane menüsüne eklenmiştir.

YARGILAMA USULÜNE İLİŞKİN KARARLAR

A. Görev ve Yetki Ayrımı

Danıştay, görevli yargı yerinin belirlenmesinde kısıtlamanın kaynağına göre ayrım yapmaktadır. Eğer mülkiyet hakkına getirilen sınırlama 1/1000 ölçekli uygulama imar planında taşınmazın kamu hizmetine ayrılması sonucu doğmuşsa uyuşmazlık adli yargının görevine girer (D6D, E.2023/6086). Ancak sınırlama 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu veya 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu kaynaklıysa, uyuşmazlık idari yargı kapsamındadır. Ayrıca 1/100.000 ölçekli çevre düzeni planının yalnızca bir kısmında yapılan değişiklik ana plandan bağımsız sayılamayacağından Danıştay ilk derece mahkemesi sıfatıyla görevlidir (D6D, E.2023/7128).

B. Dava Açma Ehliyeti

İmar planına karşı dava açılabilmesi için kişisel, güncel ve meşru menfaatin bulunması gerekir. Malikler, komşu parsel sahipleri ve mahalle sakinleri dava açabilir (D6D, E.2019/14828, K.2020/313). Baroların imar planlarına karşı dava ehliyeti yoktur (D6D, E.2019/17552, K.2020/9250). TMMOB Mimarlar Odası lehine ehliyet kabul edilmiştir (D6D, E.2018/4425). Yapı kayıt belgesi sahipleri dava açamaz (D6D, E.2023/1140). Tapu tahsis belgesi veya 2/B taşınmazı kullanıcısı olan kişiler lehine ehliyet kabul edilmiştir (D6D, E.2015/7083).

C. Dava Açma Süreleri

Danıştay, askı süresi, itiraz ve zımni ret ilişkisini netleştirmiştir. İtirazın reddi 30 gün içinde yapılmazsa dava süresi işlemeye başlar (D6D, E.2020/8858, K.2021/8608). Üst ölçekli plan süresi geçmiş olsa da alt planla birlikte dava edilebilir (D6D, E.2020/5854). İmar durumu belgesi her yenilendiğinde dava süresi yeniden başlar (D6D, E.2020/9662). İlan eksiklikleri giderilmeden süre başlamaz (D6D, E.2024/1107). 7221 sayılı Kanun’la getirilen 5 yıllık süre geçmiş planlara uygulanamaz (D6D, E.2022/6831).

D. Dava Dilekçesi ve Taleple Bağlılık

Farklı idarelere karşı aynı dilekçeyle dava açılamaz (D6D, E.2020/508). Aynı malik birden fazla taşınmaz için tek dilekçe verebilir; ancak farklı maliklerin dava açması halinde ayrılmalıdır (D6D, E.2019/5660). Dava sırasında malik değişirse, yeni malik davayı sürdürmezse dosya işlemden kaldırılır (D6D, E.2020/5428). Talep edilmeyen işlevler hakkında karar verilmesi taleple bağlılık ilkesine aykırıdır (D6D, E.2020/8942).

ESASA İLİŞKİN KARARLAR

A. Planlama Kademeleri ve Hiyerarşi

Planların kademeli birlikteliği ilkesi esastır. 1/5000 nazım plan olmadan 1/1000 plan yapılamaz (D6D, E.2012/915). Üst plan iptal edilirse alt plan dayanaksız hale gelir (D6D, E.2013/7002). Üst plan yoğunluğu üst sınır olup alt planda azaltılabilir (D6D, E.2019/19082).

B. Yetkili İdare

1/1000 uygulama planını ilçe belediyesi yapar, büyükşehir yalnızca onaylar (D6D, E.2019/636). Riskli ve rezerv alanlarda yetki Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’ndadır (D6D, E.2020/3395). Turizm ve doğal sit alanları çakıştığında iki bakanlığın mutabakatı gerekir (D6D, E.2023/4874).

C. Plan Müellifi

Planlar, nüfus ve alan büyüklüğüne göre yeterlilik belgesine sahip müelliflerce hazırlanmalıdır (D6D, E.2015/1384). Müellifin planlama alanında taşınmazı bulunması etik ihlaldir (D6D, E.2016/13643). Müellifin eser hakkı talepleri Fikri ve Sınai Haklar Mahkemesinde görülür (D6D, E.2020/9777).

D. Plan Hazırlık Süreci

Planlar bilimsel ve teknik verilere dayanmalıdır. Jeolojik etüt, kurum görüşleri ve güncel haritalar zorunludur (D6D, E.2016/1618). Tarım arazileri 5403 sayılı Kanun’a göre izin alınmadan planlanamaz (D6D, E.2020/9351).

SONUÇ

Danıştay 6. Dairesinin içtihatları, imar planı davalarında hukuki güvenlik ve kamu yararı dengesini güçlendirmiştir. Usulde ehliyet, süre ve taleple bağlılık ilkeleri katı biçimde uygulanırken; esasta plan hiyerarşisi, yetkili idare ve teknik hazırlık konularında denetim derinleşmiştir. Bu eğilim, planlama faaliyetlerinde hukuka bağlı, bilimsel ve şeffaf bir anlayışın yerleşmesini amaçlamaktadır.